گام پیچ یا گام دنده Thread Pitch یا فاصله بین دو نقطه همتراز از دو دنده مجاور در یک پیچ یکی از ویژگی های کلیدی است که بر استحکام و سرعت حرکت آن در سطح و قطعه مورد نظر اثر دارد. به همین دلیل در زمان انتخاب و خرید پیچ باید بدانید که مناسب ترین گام پیچ چیست؟ در ادامه ابتدا به طور کامل بررسی می کنیم که گام پیچ یا گام دنده چیست؟ سپس نحوه اندازه گیری، فرمول محاسبه و جدول گام پیچ میلیمتری و اینچی را ارائه می دهیم.
گام دنده یا گام پیچ چیست؟
گام پیچ به فاصله میان دو نقطه مشابه از دندههای متوالی روی پیچ یا مهره گفته میشود. این فاصله تعیینکننده سرعت حرکت پیچ در هنگام چرخش است و تأثیر مستقیمی بر کارایی و استحکام اتصال دارد. گام پیچ معمولاً به دو صورت اندازهگیری میشود: میلیمتر برای پیچ های متریک و تعداد دندهها در هر اینچ TPI برای پیچهای اینچی. در حالت کلی، پیچ هایی با گام درشتتر معمولاً برای اتصالات سریع و مقاومتر مناسباند، در حالی که پیچ های با گام ریزتر برای تنظیمات دقیق و کنترلشده به کار میروند.
فرمول گام پیچ
برای محاسبه گام پیچ یا گام دنده از روش های مختلفی می توان استفاده کرد. آسان ترین آنها استفاده از فرمول گام پیچ است.
به نقل از mudgefasteners
میتوانید گام پیچ را با اندازهگیری کل طول رزوههای یک پیچ و شمردن تعداد کل رزوهها محاسبه کنید. سپس طول رزوهها را بر تعداد کل رزوهها تقسیم کنید تا گام پیچ به دست آید.
براساس فرمول برای محاسبه گام دنده باید از رابطه زیر استفاده کرد:
P=L/n
- P: گام پیچ یا فاصله بین دندههای متوالی
- N: تعداد دندهها یا رزوههای موجود در واحد طول پیچ. برای پیچ های متریک، این مقدار بر حسب میلیمتر است (مثلاً تعداد دندهها در هر میلیمتر) و برای پیچ های اینچی، بر حسب اینچ بیان میشود.
- L: طول قسمت رزوه شده و دندانه دار پیچ
این فرمول نشان میدهد که با افزایش تعداد دنده ها در واحد طول، فاصله بین دنده ها (گام پیچ) کاهش مییابد و در نهایت منجر به حرکت آهسته و دقیقتر پیچ در اتصال میشود.
اندازه گیری گام پیچ با گیج گام
گیج گام یکی از کاربردی ترین ابزارها برای اندازه گیری گام دنده یا گام پیچ است که از چند شابلون تشکیل شده است. هر یک از تیغه ها یا شابلون ها دارای اعداد مشخصی است که اندازه گام دنده را نشان می دهد.
برای اندازه گیری گام پیچ با گیج گام به صورت زیر می توانید عمل کنید:
- گیج گام شامل مجموعهای از تیغهها با اندازههای مختلف است که هر کدام نمایانگر گام مشخصی از پیچ هستند. تیغهای را انتخاب کنید که نزدیک به گام پیچ مورد نظر شما باشد.
- تیغه گیج را به صورت عمودی روی رزوه پیچ قرار دهید و آن را به آرامی روی پیچ بکشید تا مطمئن شوید که تیغه با رزوهها جفت میشود.
- اگر تیغه به خوبی با رزوه ها هماهنگ شد و هیچ فضای خالی بین تیغه و رزوه ها باقی نماند، گام پیچ با عدد نوشته شده روی تیغه گیج مطابقت دارد.
- اگر تیغه به درستی با رزوهها جفت نشد، تیغه های بعدی را امتحان کنید.
- پس از یافتن تیغه مناسب، عدد روی آن را بخوانید که نشاندهنده گام پیچ (بر حسب میلیمتر برای پیچهای متریک یا TPI برای پیچهای اینچی) است.
لازم به ذکر است، گام پیچ اینچی ترکیبی از حروف و اعداد است و در سیستم متریک تنها از اعداد تشکیل شده است. به عنوان مثال گام دنده اینچی با این ابزار به صورت 8G نمایش داده می شود و در سیستم متریک به صورت عدد صحیح یا اعشاری است.
جدول استاندارد گام پیچ
بر روی شناسنامه و کاتالوگ پیچ ها عبارتی ترکیبی از اعداد و حروف درج می شود. این عبارت اطلاعات متعددی از قبیل طول گام، قطر خارجی، طول پیچ، چپ گرد یا راست گرد بودن چرخش پیچ و غیره را شامل می شود.
نوع پیچ | پروفیل دنده | علامت | قطر بزرگ (mm یا in) | گام (mm) | رده تولرانسی | جهت |
پیچ متریک دنده مثلثی | 60° | M | 12 | × | 8g | - |
متریک دنده ظریف | 60° | M | 12 | 0.75 | 7h | - |
پیچ لوله (استانداردهای گاز) | 55° | G | 4-Mar | × | A | - |
پیچ لوله استوانهای | 55° | R خارجی Rc داخلی | 1 | × | - | - |
ذوزنقهای | 30° | Tr | 24 | 6 | 8h | - |
ارّهای | 33° | S | 24 | 8 | 6e | LH |
به عنوان مثال، در رابطه زیر هر یک از اعداد با توجه به اطلاعات درج شده در جدول دارای معنای خاصی هستند که عبارتند از:
Tr24×9-3-LH
- tr: علامت پیچ
- 24: قطر خارجی
- 9: گام حقیقی
- 3: تعداد راه
- LH: چپگرد
تفاوت گام پیچ در پیچ دنده ریز و دنده درشت
پیچ دنده ریز Fine Thread نوعی پیچ با رزوههای نزدیک به هم و گام کوچکتر است. این پیچ ها برای اتصالات دقیق و محکم در فضاهای محدود استفاده میشوند و مقاومت بهتری در برابر شل شدن و فشارهای کششی دارند.
پیچ دنده درشت نوعی پیچ با رزوههای پهنتر و فاصله بیشتر بین دندهها است. این پیچها به دلیل طراحی با گام بزرگتر، برای اتصالات عمومی و کارهایی که نیاز به سرعت نصب بالاتری دارند، مناسباند. پیچهای دنده درشت در برابر خوردگی و ضربه مقاومت بیشتری دارند و در موادی که مقاومت کمتری دارند، مانند چوب یا فلزات نرم، کارایی بهتری ارائه میدهند.
یکی از اصلی ترین تفاوت های این دو نوع پیچ در گام دنده یا گام پیچ آنها است. پیچ های دنده درشت چون تعداد دنده کمتری در واحد طول دارند، در نتیجه گام پیچ آنها کم است. در مقابل، پیچ های دنده ریز تعداد دنده بیشتری در واحد طول داشته و در نتیجه گام پیچ آنها بیشتر از نوع درشت خواهد بود.
در جدول زیر گام پیچ دندانه ریز و دندانه درشت را در استاندارد متریک می توانید مشاهده کنید:
قطر متریک پیچ | گام پیچ دندانه درشت | گام پیچ دندانه ریز |
3mm | 0.50 | 0.35 |
4mm | 0.70 | 0.50 |
5mm | 0.80 | 0.50 |
6mm | 1.00 | 0.75 |
8mm | 1.25 | 1.00 |
10mm | 1.50 | 1.25 |
12mm | 1.75 | 1.25 |
14mm | 2.00 | 1.50 |
16mm | 2.00 | 1.50 |
18mm | 2.50 | 1.50 |
20mm | 2.50 | 1.50 |
22mm | 2.50 | 1.50 |
24mm | 3.00 | 2.00 |
27mm | 3.00 | 2.00 |
30mm | 3.50 | 2.00 |
33mm | 3.50 | 2.00 |
36mm | 4.00 | 3.00 |
39mm | 4.00 | 3.00 |
42mm | 4.50 | 3.00 |
48mm | 5.00 | 3.00 |
جدول گام پیچ اینچی
در اغلب کشورهای اروپایی واحد اندازه گیری اینچ است. گام پیچ اینچی در پیچ با قطر و سایزهای مختلف در جدول زیر درج شده است:
Nominal Size & Threads Per Inch | Basic Pitch Diameter (Inches) | Section at Minor Diameter (In²) | Tensile Stress Area (In²) |
3/8/2016 | 0.3344 | 0.0678 | 0.0775 |
7/16/2014 | 0.3911 | 0.0933 | 0.1063 |
1/2/2013 | 0.45 | 0.1257 | 0.1419 |
9/16/2012 | 0.5084 | 0.162 | 0.182 |
5/8/2011 | 0.566 | 0.202 | 0.226 |
3/4/2010 | 0.685 | 0.302 | 0.334 |
7/8/2009 | 0.8028 | 0.419 | 0.462 |
8-Jan | 0.9188 | 0.551 | 0.606 |
1 1/8 - 7 | 1.0322 | 0.693 | 0.763 |
1 1/4 - 7 | 1.1572 | 0.89 | 0.969 |
1 3/8 - 6 | 1.2667 | 1.054 | 1.155 |
1 1/2 - 6 | 1.3917 | 1.294 | 1.405 |
1 3/4 - 5 | 1.6201 | 1.74 | 1.9 |
2 - 4 1/2 | 1.8557 | 2.3 | 2.5 |
2 1/4 - 4 1/2 | 2.1057 | 3.02 | 3.25 |
2 1/2 - 4 | 2.3376 | 3.72 | 4 |
2 3/4 - 4 | 2.5876 | 4.62 | 4.93 |
4-Mar | 2.8376 | 5.62 | 5.97 |
3 1/4 - 4 | 3.0876 | 6.72 | 7.1 |
3 1/2 - 4 | 3.3376 | 7.92 | 8.33 |
3 3/4 - 4 | 3.5876 | 9.21 | 9.66 |
4-Apr | 3.8376 | 10.61 | 11.08 |
جدول گام پیچ میلیمتری
با توجه به اینکه واحد اندازه گیری در ایران سیستم متریک است، از جدول زیر برای اطلاع از گام پیچ می توانید استفاده کنید:
Thread Callout | Thread Pitch (mm) | Male Thread O.D (mm) | Male Thread O.D (inches) | Female Thread I.D (mm) | Female Thread I.D (inches) |
M8 X 1.0 | 1 | 8 | 0.315 | 6.9 | 0.272 |
M10 X 1.0 | 1 | 10 | 0.394 | 8.9 | 0.35 |
M10 X 1.5 | 1.5 | 10 | 0.394 | 8.4 | 0.331 |
M12 X 1.0 | 1 | 12 | 0.472 | 10.9 | 0.429 |
M12 X 1.5 | 1.5 | 12 | 0.472 | 10.4 | 0.409 |
M14 X 1.5 | 1.5 | 14 | 0.551 | 12.4 | 0.488 |
M16 X 1.5 | 1.5 | 16 | 0.63 | 14.4 | 0.567 |
M18 X 1.5 | 1.5 | 18 | 0.709 | 16.4 | 0.646 |
M20 X 1.5 | 1.5 | 20 | 0.787 | 18.4 | 0.724 |
M22 X 1.5 | 1.5 | 22 | 0.866 | 20.4 | 0.803 |
M24 X 1.5 | 1.5 | 24 | 0.945 | 22.4 | 0.882 |
جمع بندی
در محاسبه گام پیچ کافیست فاصله دو دنده متوالی را از برجسته ترین نقطه اندازه گیری کنید. علاوه براین، می توانید طول قسمت رزوه شده پیچ را محاسبه و تعداد دندانه ها در آن را بشمارید. سپس تعداد دندانه ها را بر طول بخش رزوه شده پیچ برحسب اینچ یا میلیمتر تقسیم کنید.
علاوه بر فرمول گام پیچ می توان از ابزارهایی از قبیل گیج گام یا شابلون نیز استفاده کرد. این ابزارها دارای شابلون های متعددی بوده و براساس گام پیچ های استاندارد و پرکاربرد طراحی شده اند. با توجه به پیچیدگی هایی که در محاسبه گام دنده وجود دارد، در زمان خرید پیچ می توانید اطلاعات مورد نیاز را از کارشناسان فروش نوین صنعت پارس دریافت کنید.